Karadeniz bile bunun bir parçasıydı: İşte dünyanın bilinen en büyük gölü olan Paratetis’in hikayesi.
Yaklaşık 34 milyon yıl önce vardı. Paratetis Denizi Dünyanın gördüğü en büyük göl olarak da biliniyor. Bu büyük kıtalararası su şeridi, Avrasya’nın güney kenarı boyunca günümüz Avusturya’sından Türkmenistan’a ve 2,8 milyon kilometrekarelik devasa bir alanı kaplıyordu.
Başlangıçta bir deniz olan Paratetis, Alpler ve Karpatlar’da orojenik kuşakların yükselmesiyle oluşmuştur. Bu yükselme Akdeniz ile güney teması olan bir havzanın oluşmasına neden olmuştur. Ancak yaklaşık 12 milyon yıl önce Afrika ve Avrupa tektonik levhalarının çarpışması bu temasın kapanmasına neden oldu. Paratetis’in bir göl olarak yeniden sınıflandırılmasına yol açtı.
Paratetis 1.77 milyon kilometreküp su içeriyordu, bu da günümüz göllerinin toplamının yaklaşık 10 katı. Paratetis, Akdeniz’den daha geniş bir yüzey alanına sahiptir, ancak şaşırtıcı derecede sığdır. Akdeniz’in 3.75 milyon kilometreküplük su hacminin yaklaşık yarısına sahipti.
Akdeniz bir zamanlar iç Avrupa’daki birçok nehir ve akarsu tarafından tatlı su ile beslenirken, Paratetis’in ayrılması bu kaynağı kesti ve bunun yerine tatlı su akıntıları göle yöneldi. Bu değişiklikle birlikte bölge, çok çeşitli deniz türlerinden daha az çeşitli tatlı su türüne sorunsuz bir geçiş yaşadı ve Bölgenin flora ve faunasında önemli bir değişiklik olmuştur.
Paratetis, bölgenin iklimini de değiştirdi
Paratethys’in büyüklüğü aynı zamanda Avrasya iklimi üzerinde değerli bir etkiye sahip olduğu anlamına geliyordu. Gölün yarattığı su buharı, sezon ortasındaki termal farkın azaltılmasına katkıda bulunarak çok daha istikrarlı bir mevsimsel iklimi teşvik etti.
Ancak Paratetis gölü uzun sürmedi ve Avrasya’da az yağışlı bir “aşırı kuruma” döneminde gölün izole edilmiş, yağışla doldurulamayan suları buharlaştı.
9,8 ila 7,7 milyon yıl önce, suyun çoğu buharlaştı. Büyük Hersoniyen Kurutma adı verilen bir dönemde su seviyeleri yaklaşık 250 metre düştü. Bu durum gölün yüzölçümünün yüzde 70’ini, hacminin ise yüzde 30’unu kaybetmesine ve bugünkü Karadeniz boyutuna inmesine neden oldu.
Kurutma, bölgenin yerleşik ekosistemini de etkiledi. Bir zamanlar Paratethys’te yaşayan yunuslar, foklar ve hatta dünyanın en küçük balina türleri (Cetotherium riabinini) artık gölün çekilen sularında yaşayamaz hale geldi.
Büzülme Avrasya iklimini de etkiledi ve bir zamanlar sabit olan termal gradyan yerini çok daha soğuk kışlar ve daha sıcak yazlara bıraktı.
Paratetis Mirası: Karadeniz, Hazar Denizi ve Aral Denizi
Paratetis küçülmeye devam ettikçe bugün hala var olan üç bölge daha oluşturdu. Doğu Avrupa ile Batı Asya arasında Kara Deniz 436.000 kilometrekarelik bir alanı kaplamaktadır. Orta Doğu’da 371.000 kilometrekarelik bir alanı kaplamaktadır. Hazar Denizi Dünyanın şu anki en büyük iç su kütlesi. Ve son olarak, şu anda 68.000 kilometrekarelik bir alanı kaplıyor, ancak insan faaliyetinin neden olduğu kendi kuruma süresi sonucunda küçülmeye devam ediyor. Aral deniziorada…
